این پژوهش در پی یافته‌هایی برای این پرسش‌هاست که اولا شوش محمد خان بلوچ،از نخبگان سیاسی و نظامی‌ دوران پایانی صفویه،که از حمایت قومی بلوچ‌ها و مساعدت سنی مذهبان جنوب ایران برخوردار شد،از چه عواملی‌ نشأت می‌گرفت و اهداف آن چه بود؟ثانیا این شورش چه سرنوشتی پیدا کرد و چرا؟و ثالثا پیامدهای آن چه بود؟ این شورش که از سنخ کشمکشهای نخبگان سیاسی و مذهبی بر سر قدرت سیاسی و هویت طلبی مذهبی تسنن‌ گرایانه بود،در فاصلهء سالهای 1042 هـ ق تا 1146 هـ ق در دورهء بعد از سقوط اصفهان به دست افاغنه و در زمان‌ کوششهای نادر(طهماسب قلی)برای اخراج افغانان،به وقوع پیوست.محمد خان بلوچ ابتدا به افغانان پیوست و از جانب آنان به سفارت عثمانی گسیل شد.پس بعد از بازگشت به ایران و سقوط افغان‌ها،از فرماندهان سپاه نادر (طهماسب قلی)،و اندکی بعد از جانب وی حکومت کهگیلویه و بهبهان یافت.شکست اولیه نادر در جنگ با عثمانی؛و نارضایتی عمومی از فشار محصلان مالیاتی نادر؛و همراهی مردم سنی مذهب جنوب ایران؛و بویژه برخورداری از پشتوانه قومیتی بلوچ‌ها،زمینه را برای شورش قدرت طلبانهء محمد خان بلوچ فراهم ساخت.نکته این است که دامنهء این‌ شورش ایالتهای کهگیلویه،فارس و مناطق بلوچ نشین را در بر گرفت و مشکلات مذهبی در مناطق سنی نشین،و پیامدهای قومیتی در بخش‌های بلوچ نشین را به دنبال داشت. این مقاله،شورش محمد خان بلوچ را در آستانهء تغییر سلسله از صفویه به افشاریه،از بعد عوامل مؤثر در پیدایش‌ این شورش و پیامدهای آن برای تحولات مذهبی و سیاسی دوران پایانی صفویه،تجزیه و تحلیل می‌کند.
noormags.ir