هر حکومت در طول حیات خود مراحلی را طی می کند و در پایان به سراشیبی انحطاط می افتد، مرحله ای که به عقیده ی برخی محققان، هر حکومت ناگزیر از گذشتن از آن است و این مرحله آخرین مرحله ی حیات حکومت ها محسوب می شود؛ اما این بدان معنا نیست که انحطاط، بدون دلیل و ناگهانی رخ دهد؛ بلکه هر حکومت به خودی خود و بر اساس ویژگی های حکومت ها، خود به خود زمینه های زوال را فراهم می آورد و در نتیجه ی آن عوامل منحط می شود. عوامل سقوط در خود حکومت ها نهفته است؛ در نظام های اجتماعی، در فکر مردم و حکام و در اخلاق و رفتار آن ها و هرگونه تغییر منفی در آن ها زمینه ی نابودی را فراهم می آورد. آینه ی قرآن، حکومت های بسیاری را به ما نشان می دهد که هر کدام با وجود عواملی نابود شده اند و آن علل و عوامل را برای عبرت آیندگان یادآور می شود؛ عواملی که در طول تاریخ تکرار می شوند و حکومت های بسیاری به آن گرفتار آمده و نابود می شوند. نمونه ی آن حکومت صفویه است؛ که قرن ها پس از ثمود، عاد، لوط، فرعون و دیگران با همان عواملی نابود شد که حکومت های نامبرده، نابود شده بودند؛ عواملی مانند ظلم، فساد، غرور و تفاخر، اختلاف های داخلی و تفرقه و عدم اطاعت از رهبر. نگارنده در این نوشتار، نخست به بررسی عوامل زوال در قرآن پرداخته و پس از بیان آن ها، این عوامل را در حکومتی ایرانی مورد بررسی قرار داده است تا مشخص شود، دلایل گوناگونی که قرآن برای زوال حکومت ها عنوان می کند قابل تعمیم در سایر حکومت ها نیز می باشد یا خیر. نمونه ی تاریخی انتخاب شده در این مقاله، حکومت صفویه می باشد.
Magiran.com